Dowód z przesłuchania pracownika podczas kontroli skarbowej – prawa, obowiązki i skuteczna ochrona

Kontrola celno-skarbowa lub kontrola podatkowa to doświadczenie, które może budzić uzasadniony niepokój wśród przedsiębiorców. Szczególnie stresującym elementem tych procedur jest przesłuchanie pracowników, którzy często nie są świadomi swoich praw i obowiązków w kontaktach z kontrolerami. Tymczasem zeznania złożone przez personel mogą mieć kluczowe znaczenie dla wyniku postępowania i potencjalnych konsekwencji prawnych dla firmy.

W praktyce zawodowej wielokrotnie obserwuję, jak brak odpowiedniego przygotowania pracowników do kontaktu z organami kontroli prowadzi do poważnych komplikacji prawnych. Nieświadome wypowiedzi, niefortunne sformułowania czy nieprecyzyjne informacje przekazane przez pracowników mogą stać się podstawą niekorzystnych ustaleń organów skarbowych. W niniejszym artykule omówię zagadnienie dowodu z przesłuchania pracownika podczas kontroli z perspektywy pracodawcy oraz przedstawię, jak skutecznie chronić zarówno interesy firmy, jak i samych pracowników.

Czym dokładnie jest dowód z przesłuchania pracownika w postępowaniach skarbowych?

Dowód z przesłuchania pracownika to jeden z kluczowych środków dowodowych wykorzystywanych przez organy kontroli skarbowej. Zgodnie z przepisami Ordynacji podatkowej oraz ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej, kontrolerzy mają prawo przesłuchiwać pracowników kontrolowanego podmiotu w charakterze świadków. Zeznania te stanowią pełnoprawny materiał dowodowy, który może zadecydować o wyniku kontroli.

Warto podkreślić, że przesłuchanie pracownika różni się od nieformalnej rozmowy z kontrolerem. Jest to sformalizowana procedura, podczas której sporządzany jest protokół, a świadek składa zeznania pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań. To sprawia, że zeznania pracowników mają szczególną wagę dowodową i mogą być trudne do podważenia na późniejszym etapie postępowania.

Jakie uprawnienia posiadają kontrolerzy skarbowi podczas przesłuchania?

Funkcjonariusze przeprowadzający kontrolę celno-skarbową lub urzędnicy prowadzący kontrolę podatkową dysponują szerokimi uprawnieniami w zakresie gromadzenia materiału dowodowego. W odniesieniu do przesłuchań pracowników, kontrolerzy mają prawo do:

• Wzywania pracowników do stawienia się na przesłuchanie w charakterze świadka
• Zadawania pytań dotyczących przedmiotu kontroli
• Konfrontowania zeznań różnych świadków
• Odbierania zeznań pod rygorem odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania
• Dokumentowania przebiegu przesłuchania w formie protokołu

Należy pamiętać, że uprawnienia kontrolerów nie są nieograniczone. Podlegają one przepisom Ordynacji podatkowej, Kodeksu postępowania administracyjnego oraz Konstytucji RP, które gwarantują określone prawa osobom przesłuchiwanym, w tym pracownikom.

Jakie obowiązki ma pracownik wezwany na przesłuchanie przez organ skarbowy?

Pracownik wezwany na przesłuchanie w charakterze świadka ma kilka podstawowych obowiązków, których nieprzestrzeganie może skutkować konsekwencjami prawnymi. Do najważniejszych należą:

1. Obowiązek stawiennictwa na wezwanie organu kontroli
2. Obowiązek złożenia zeznań (z zastrzeżeniem prawa do odmowy w określonych przypadkach)
3. Obowiązek mówienia prawdy i niezatajania informacji
4. Obowiązek podpisania protokołu przesłuchania (po zapoznaniu się z jego treścią)

Nieusprawiedliwione niestawiennictwo może skutkować nałożeniem kary porządkowej, a składanie fałszywych zeznań jest zagrożone odpowiedzialnością karną. Dlatego pracownicy powinni być świadomi zarówno swoich obowiązków, jak i praw podczas przesłuchania.

Do czego pracownik ma prawo podczas przesłuchania w trakcie kontroli podatkowej?

Mimo formalnego charakteru przesłuchania, pracownik korzysta z szeregu uprawnień, które chronią jego interesy. Należą do nich:

Prawo do odmowy zeznań, jeśli pracownik jest osobą najbliższą dla strony postępowania (np. małżonkiem właściciela firmy). Pracownik może również odmówić odpowiedzi na pytanie, jeśli odpowiedź mogłaby narazić jego lub osobę mu najbliższą na odpowiedzialność karną, karno-skarbową lub dyscyplinarną.

Prawo do assistance prawnego – pracownik może korzystać z pomocy profesjonalnego pełnomocnika podczas przesłuchania. Może to być adwokat lub radca prawny, który będzie dbał o przestrzeganie praw pracownika i prawidłowy przebieg czynności. W przypadku złożonych kontroli skarbowych, warto rozważyć skorzystanie z usług doświadczonej kancelarii, takiej jak Kopeć Zaborowski Adwokaci i Radcowie Prawni, która specjalizuje się w reprezentowaniu klientów podczas kontroli podatkowych i celno-skarbowych.

Dodatkowo pracownik ma prawo do zapoznania się z protokołem przesłuchania przed jego podpisaniem oraz zgłoszenia uwag i zastrzeżeń do jego treści.

Jak pracodawca może przygotować pracownika do przesłuchania?

Odpowiednie przygotowanie pracowników do potencjalnego przesłuchania to kluczowy element strategii obrony przed negatywnymi skutkami kontroli. Pracodawca może podjąć następujące działania:

• Zorganizować szkolenie dla pracowników na temat ich praw i obowiązków podczas kontroli
• Przygotować pisemne instrukcje dotyczące postępowania w przypadku kontroli
• Zapewnić pracownikom wsparcie prawne w trakcie przesłuchania
• Przeprowadzić symulację przesłuchania, aby pracownicy oswoili się z sytuacją

Ważne jest, aby działania te nie miały na celu instruowania pracowników do składania nieprawdziwych zeznań, co byłoby nielegalne, ale koncentrowały się na zapewnieniu im wiedzy i komfortu psychicznego podczas stresującej procedury kontrolnej.

Czy pracownik może odmówić zeznań podczas kontroli skarbowej?

Pytanie o możliwość odmowy złożenia zeznań jest jednym z najczęściej zadawanych przez pracowników. Odpowiedź brzmi: tak, ale tylko w określonych przypadkach przewidzianych przez prawo. Zgodnie z art. 196 § 1 Ordynacji podatkowej, świadek może odmówić zeznań w całości, jeśli jest małżonkiem strony, wstępnym, zstępnym, rodzeństwem lub powinowatym do drugiego stopnia strony lub osoby pozostającej ze stroną w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli.

Ponadto, na podstawie art. 196 § 2 Ordynacji podatkowej, świadek może odmówić odpowiedzi na pojedyncze pytania, jeżeli odpowiedź mogłaby narazić jego lub jego bliskich na odpowiedzialność karną, karno-skarbową lub dyscyplinarną. Jest to tzw. prawo do nieobciążania siebie lub osób bliskich.

Co powinien zawierać protokół z przesłuchania pracownika?

Protokół z przesłuchania pracownika to dokument o kluczowym znaczeniu dowodowym. Zgodnie z przepisami, powinien on zawierać:

1. Oznaczenie organu przeprowadzającego czynność
2. Datę i miejsce przeprowadzenia czynności
3. Dane osobowe przesłuchiwanego pracownika
4. Pouczenie o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań
5. Treść zeznań w formie pytań i odpowiedzi lub swobodnej wypowiedzi
6. Informację o odczytaniu protokołu przesłuchiwanemu
7. Podpisy uczestników czynności

Pracownik ma prawo przed podpisaniem protokołu zapoznać się z jego treścią i zgłosić uwagi lub zastrzeżenia. Warto z tego prawa skorzystać, aby upewnić się, że protokół wiernie odzwierciedla złożone zeznania.

Jakie są najczęstsze błędy pracowników podczas przesłuchania?

W swojej praktyce zawodowej wielokrotnie obserwowałem powtarzające się błędy popełniane przez pracowników podczas przesłuchań w ramach kontroli podatkowej. Do najczęstszych należą:

• Zeznawanie na tematy, których pracownik nie jest pewien lub o których nie ma wiedzy
• Domyślanie się i spekulowanie zamiast przyznania, że czegoś nie wiedzą
• Nieproszenie o doprecyzowanie niejasnych pytań
• Podpisywanie protokołu bez dokładnego zapoznania się z jego treścią
• Nieprzygotowanie się do przesłuchania i nieznajomość faktów związanych z zakresem swojej pracy

Te błędy mogą prowadzić do nieścisłości w materiale dowodowym i negatywnie wpłynąć na wynik kontroli. Dlatego tak ważne jest odpowiednie przygotowanie pracowników do tej procedury.

Jak skutecznie chronić pracownika podczas kontroli skarbowej?

Ochrona pracowników podczas kontroli jest obowiązkiem etycznym pracodawcy i leży również w jego interesie biznesowym. Skuteczna ochrona obejmuje:

Zapewnienie profesjonalnego wsparcia prawnego – obecność adwokata lub radcy prawnego podczas przesłuchania znacząco zwiększa komfort pracownika i zmniejsza ryzyko przekroczenia uprawnień przez kontrolerów. Kancelaria Kopeć Zaborowski Adwokaci i Radcowie Prawni oferuje kompleksowe wsparcie zarówno dla pracodawców, jak i pracowników podczas kontroli celno-skarbowych, zapewniając profesjonalną reprezentację na każdym etapie postępowania.

Warto również zadbać o przygotowanie merytoryczne pracownika, jasne wytyczne dotyczące zakresu informacji, które może przekazać oraz szkolenia z technik radzenia sobie ze stresem podczas przesłuchania. Pracownik powinien również otrzymać wsparcie psychologiczne, szczególnie jeśli przesłuchanie dotyczy spraw złożonych lub potencjalnie obciążających.

Czy pracodawca może być obecny podczas przesłuchania swojego pracownika?

To pytanie często pojawia się w kontekście kontroli podatkowych i celno-skarbowych. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, pracodawca jako strona postępowania nie ma prawa do bezpośredniej obecności podczas przesłuchania pracownika występującego w charakterze świadka. Taka konstrukcja prawna ma na celu zapewnienie swobody wypowiedzi świadka i wyeliminowanie potencjalnej presji ze strony pracodawcy.

Istnieje jednak rozwiązanie pośrednie – pracownik może korzystać z pomocy profesjonalnego pełnomocnika, którym może być ten sam prawnik, który reprezentuje pracodawcę w postępowaniu. Należy jednak pamiętać o potencjalnym konflikcie interesów, który może wystąpić w takiej sytuacji.

Jakie konsekwencje mogą wyniknąć z zeznań pracownika dla firmy?

Zeznania pracowników mogą mieć daleko idące konsekwencje dla kontrolowanego przedsiębiorstwa. Na ich podstawie organy kontroli mogą:

• Ustalić nieprawidłowości w rozliczeniach podatkowych
• Określić zaległości podatkowe wraz z odsetkami
• Nałożyć dodatkowe zobowiązania podatkowe (sankcje)
• Wszcząć postępowanie karno-skarbowe wobec osób odpowiedzialnych
• Zakwestionować rzetelność całej dokumentacji podatkowej przedsiębiorstwa

W skrajnych przypadkach, niekorzystne zeznania pracowników mogą prowadzić do poważnych konsekwencji finansowych, a nawet odpowiedzialności karnej dla kadry zarządzającej. Dlatego tak istotne jest odpowiednie przygotowanie do kontroli i profesjonalne wsparcie prawne na każdym jej etapie.

Praktyczne wskazówki dla pracowników przesłuchiwanych podczas kontroli

Na zakończenie warto przedstawić kilka praktycznych wskazówek dla pracowników, którzy mogą zostać wezwani na przesłuchanie:

1. Zawsze mów prawdę – składanie fałszywych zeznań jest przestępstwem
2. Jeśli czegoś nie wiesz lub nie pamiętasz, powiedz to wprost – nie spekuluj
3. Proś o doprecyzowanie niejasnych pytań
4. Uważnie czytaj protokół przed podpisaniem
5. Korzystaj z prawa do konsultacji z prawnikiem
6. Nie odpowiadaj na pytania wykraczające poza zakres kontroli
7. Zachowaj spokój i profesjonalizm

Stosowanie się do tych wskazówek może znacząco zmniejszyć stres związany z przesłuchaniem i pomóc w ochronie zarówno interesów pracownika, jak i pracodawcy.

Bibliografia:

• Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz.U. 2021 poz. 1540 z późn. zm.)
• Ustawa z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz.U. 2021 poz. 422 z późn. zm.)
• Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 14 kwietnia 2021 r., sygn. akt II FSK 3117/18
• Mariański A., „Dowód z przesłuchania świadka w postępowaniu podatkowym”, Przegląd Podatkowy 6/2019
• Bartosiewicz A., „Protokół przesłuchania świadka jako dowód w postępowaniu podatkowym”, Monitor Podatkowy 8/2020