Kontrola KAS: Jak działa typowanie podatników na podstawie JPK_V7 i analizy ryzyka?

W dobie cyfryzacji administracji skarbowej i coraz bardziej zaawansowanych narzędzi analitycznych, organy podatkowe znacząco zwiększyły swoją skuteczność w wykrywaniu nieprawidłowości. Kluczowym elementem tego systemu jest typowanie podmiotów do kontroli na podstawie jednolitych plików kontrolnych i zaawansowanej analizy ryzyka. Mechanizm ten jest niewidoczny dla podatników, ale jego skutki mogą być bardzo dotkliwe.

Krajowa Administracja Skarbowa (KAS) dysponuje obecnie rozbudowanym systemem wskaźników i algorytmów, które automatycznie analizują dane z JPK_V7 oraz innych źródeł, flagując podmioty potencjalnie naruszające przepisy podatkowe. Zrozumienie, jakie czynniki mogą uruchomić kontrolę celno-skarbową lub kontrolę podatkową, staje się kluczową wiedzą dla przedsiębiorców chcących uniknąć nieprzyjemnych konsekwencji.

Czym jest JPK_V7 i jaką rolę odgrywa w typowaniu do kontroli?

JPK_V7 to ujednolicony plik kontrolny, który zastąpił wcześniejsze deklaracje VAT-7 oraz JPK_VAT. Dokument ten zawiera zarówno część deklaracyjną, jak i ewidencyjną, co daje organom skarbowym pełny obraz transakcji dokonywanych przez podatnika. Jednolity plik kontrolny stał się podstawowym narzędziem analitycznym KAS w procesie identyfikacji nieprawidłowości podatkowych.

Wdrożenie JPK_V7 w 2020 roku znacząco zmieniło paradygmat kontroli podatkowych. Zamiast tradycyjnych, czasochłonnych kontroli, organy podatkowe coraz częściej stosują tzw. kontrole zza biurka, analizując dane z plików JPK i innych systemów informatycznych. Dzięki temu mogą szybko i efektywnie identyfikować rozbieżności i anomalie w rozliczeniach podatkowych.

Co istotne, JPK_V7 zawiera szczegółowe oznaczenia transakcji kodami GTU oraz procedur szczególnych, co ułatwia automatyczną analizę i identyfikację obszarów podwyższonego ryzyka. Dla organów podatkowych stanowi to nieocenione źródło informacji, umożliwiające precyzyjne typowanie podmiotów do kontroli.

Jakie wskaźniki z JPK_V7 najczęściej uruchamiają kontrolę KAS?

Wśród najczęstszych wskaźników, które mogą uruchomić kontrolę Krajowej Administracji Skarbowej, znajdują się rozbieżności pomiędzy kwotami wykazanymi w części ewidencyjnej a deklaracyjnej JPK_V7. Nawet pozornie drobne niezgodności mogą wywołać automatyczny alert w systemach analitycznych KAS.

Kolejnym istotnym czynnikiem jest nieprawidłowe stosowanie kodów GTU lub oznaczania procedur szczególnych. Organy skarbowe posiadają narzędzia pozwalające na automatyczne wykrywanie nietypowych schematów w stosowaniu tych oznaczeń, co może wskazywać na próby ukrycia prawdziwego charakteru transakcji.

Szczególną uwagę KAS przyciągają również częste korekty JPK_V7, zwłaszcza jeśli dotyczą one tych samych pozycji lub systematycznie zwiększają zobowiązanie podatkowe. Takie działania mogą być interpretowane jako próba stopniowego ujawniania zaniżonych pierwotnie zobowiązań.

Analiza ryzyka w KAS – jakie algorytmy są stosowane?

Analiza ryzyka w KAS opiera się na zaawansowanych algorytmach, które przetwarzają ogromne ilości danych z różnych źródeł. Oprócz informacji z JPK_V7, system analizuje dane z innych rejestrów państwowych, systemów bankowych (STIR) oraz informacje z międzynarodowej wymiany danych podatkowych.

Algorytmy te są stale doskonalone i aktualizowane, aby skuteczniej wykrywać nowe schematy potencjalnych nieprawidłowości. Wykorzystują one między innymi techniki uczenia maszynowego do identyfikacji wzorców charakterystycznych dla oszustw podatkowych czy agresywnej optymalizacji.

Co ważne, szczegółowe mechanizmy działania tych algorytmów są objęte tajemnicą skarbową, co uniemożliwia podatnikom precyzyjne określenie, które działania mogą wywołać alert w systemie. Można jednak wskazać pewne ogólne czynniki ryzyka, które zwiększają prawdopodobieństwo kontroli.

W jakich branżach ryzyko kontroli na podstawie JPK_V7 jest największe?

Doświadczenie pokazuje, że niektóre branże są pod szczególnym nadzorem organów skarbowych. Należą do nich przede wszystkim sektory oznaczone kodami GTU, w tym handel paliwami (GTU_01), elektronika (GTU_06), metale szlachetne i odpady (GTU_09) czy usługi niematerialne (GTU_12).

Zwiększoną uwagę KAS przyciągają również branże charakteryzujące się dużą liczbą transakcji gotówkowych, jak gastronomia czy handel detaliczny. W tych sektorach łatwiej o niezgłaszanie całości przychodów, co może zostać wykryte przez algorytmy analizujące wskaźniki branżowe.

Również podmioty działające w branży budowlanej są często typowane do kontroli ze względu na złożony łańcuch podwykonawców i ryzyko wykorzystywania fikcyjnych faktur. Mechanizm podzielonej płatności i obowiązkowy split payment w niektórych branżach to narzędzia wprowadzone właśnie w celu ograniczenia tych nieprawidłowości.

Jakie rozbieżności w JPK_V7 najszybciej zwracają uwagę KAS?

Automatyczne systemy analityczne KAS są szczególnie wyczulone na pewne typy rozbieżności w plikach JPK_V7. Na pierwszym miejscu znajdują się niezgodności między zakupami i sprzedażą wykazywanymi przez kontrahentów. Dzięki możliwości automatycznego porównywania plików JPK różnych podatników, takie rozbieżności są wykrywane niemal natychmiast.

Równie istotne są niespójności w zakresie stosowania odwrotnego obciążenia, zwolnień i innych szczególnych procedur VAT. Nieprawidłowe oznaczenia w tym zakresie są łatwo identyfikowane przez algorytmy i mogą skutkować kontrolą podatkową.

Systemy analityczne flagują również podatników wykazujących systematyczne nadwyżki podatku naliczonego nad należnym, zwłaszcza jeśli wzorce te odbiegają od norm branżowych lub historycznych danych danego podmiotu.

Zapraszamy do skorzystania z profesjonalnego doradztwa Kancelarii Kopeć Zaborowski Adwokaci i Radcowie Prawni, której eksperci pomogą przygotować się do kontroli skarbowej oraz zweryfikować poprawność rozliczeń podatkowych, minimalizując ryzyko poważnych konsekwencji finansowych i prawnych.

Czy struktura zakupów i sprzedaży może wpływać na typowanie do kontroli?

Absolutnie tak – struktura zakupów i sprzedaży jest jednym z kluczowych parametrów analizowanych przez systemy KAS. Algorytmy porównują strukturę transakcji podatnika ze średnimi wartościami dla danej branży, wielkości firmy czy lokalizacji, identyfikując odstępstwa od normy.

Szczególnie podejrzane dla systemu mogą być nagłe zmiany w strukturze zakupów lub sprzedaży, które nie mają uzasadnienia ekonomicznego. Na przykład, gwałtowny wzrost zakupów w określonej kategorii, który nie przekłada się na analogiczny wzrost sprzedaży, może sugerować fikcyjne transakcje.

Również koncentracja zakupów lub sprzedaży u jednego kontrahenta, zwłaszcza nowo powstałego lub mającego siedzibę w lokalizacji znacznie oddalonej od miejsca prowadzenia działalności, może zostać zidentyfikowana jako czynnik ryzyka.

Jakie konsekwencje może nieść za sobą wytypowanie do kontroli na podstawie JPK_V7?

Wytypowanie do kontroli na podstawie analizy JPK_V7 może skutkować różnymi formami weryfikacji ze strony organów skarbowych. Najłagodniejszą formą jest tzw. czynność sprawdzająca, podczas której urząd skarbowy zwraca się o wyjaśnienia dotyczące konkretnych transakcji czy rozliczeń.

Bardziej zaawansowanym krokiem jest kontrola podatkowa prowadzona przez urząd skarbowy, która koncentruje się na weryfikacji prawidłowości rozliczeń w konkretnym obszarze i za określony okres. Najpoważniejszą formą kontroli jest kontrola celno-skarbowa realizowana przez funkcjonariuszy KAS, która ma szerszy zakres i zazwyczaj dotyczy przypadków podejrzenia poważnych nieprawidłowości.

Konsekwencje wykrytych nieprawidłowości mogą obejmować konieczność korekty deklaracji, zapłaty zaległego podatku wraz z odsetkami, a w poważniejszych przypadkach – nałożenie dodatkowego zobowiązania podatkowego (tzw. sankcji VAT) lub nawet odpowiedzialność karnoskarbową.

Jak przygotować się do kontroli wynikającej z analizy JPK_V7?

Najlepszą strategią jest regularna weryfikacja poprawności składanych plików JPK_V7 przed ich wysłaniem. Warto korzystać z dostępnych narzędzi informatycznych, które pozwalają na wykrycie typowych błędów i niespójności w plikach.

Przedsiębiorcy powinni również prowadzić rzetelną dokumentację wszystkich transakcji, ze szczególnym uwzględnieniem tych oznaczonych kodami GTU lub objętych procedurami szczególnymi. W przypadku transakcji nietypowych lub złożonych warto sporządzić dodatkowe notatki wyjaśniające ich ekonomiczne uzasadnienie.

W razie otrzymania zawiadomienia o kontroli, kluczowe jest szybkie przeanalizowanie obszarów, których może ona dotyczyć, i przygotowanie odpowiedniej dokumentacji. W tej sytuacji nieocenione może okazać się wsparcie profesjonalnego doradcy podatkowego lub radcy prawnego specjalizującego się w prawie podatkowym.

Czy można zmniejszyć ryzyko kontroli KAS wynikającej z analizy JPK_V7?

Ograniczenie ryzyka kontroli jest możliwe poprzez wdrożenie odpowiednich procedur wewnętrznych w przedsiębiorstwie. Kluczowe znaczenie ma weryfikacja kontrahentów, zwłaszcza nowych, pod kątem ich wiarygodności i rzetelności. Warto korzystać z oficjalnych rejestrów, takich jak wykaz podatników VAT czy biała lista.

Istotne jest również regularne monitorowanie własnych wskaźników podatkowych i porównywanie ich ze średnimi branżowymi. Znaczące odchylenia powinny być analizowane i w razie potrzeby dokumentowane, aby móc wyjaśnić je w przypadku kontroli.

Pomocne może być również wdrożenie procedur należytej staranności w zakresie VAT, które pozwolą udokumentować, że firma podejmuje wszystkie racjonalne kroki w celu uniknięcia udziału w oszustwach podatkowych. To szczególnie istotne w kontekście odpowiedzialności solidarnej za zaległości podatkowe kontrahentów.

Jakie nowe trendy w analizie ryzyka KAS można zaobserwować w ostatnich latach?

W ostatnich latach widoczny jest wyraźny trend w kierunku coraz większej automatyzacji i cyfryzacji procesów kontrolnych. KAS systematycznie rozbudowuje swoje możliwości analityczne, integrując dane z różnych źródeł i wykorzystując zaawansowane techniki analityczne, w tym elementy sztucznej inteligencji.

Coraz większe znaczenie zyskuje również analiza behawioralna, która koncentruje się nie tylko na danych liczbowych, ale także na wzorcach zachowań podatników. Systemy analizują historyczne dane podatnika, identyfikując nietypowe zmiany w jego działalności czy rozliczeniach.

Nowością jest także rosnące wykorzystanie danych z międzynarodowej wymiany informacji podatkowych, co pozwala organom skarbowym na skuteczniejsze wykrywanie transgranicznych schematów unikania opodatkowania i weryfikację rozliczeń podmiotów działających w skali międzynarodowej.

Podsumowanie: jak bezpiecznie funkcjonować w erze cyfrowej kontroli skarbowej?

W dobie zaawansowanych systemów analitycznych KAS, przedsiębiorcy muszą przyjąć proaktywne podejście do zgodności podatkowej. Kluczowe jest nie tylko przestrzeganie przepisów, ale również rozumienie mechanizmów, które mogą uruchomić kontrolę.

Regularne audyty wewnętrzne, weryfikacja kontrahentów, dokumentowanie nietypowych transakcji i korzystanie z profesjonalnego wsparcia prawno-podatkowego to podstawowe elementy strategii minimalizującej ryzyko problemów z organami skarbowymi.

Warto również śledzić na bieżąco zmiany w zakresie wymagań dotyczących JPK_V7 i innych obowiązków raportowych, gdyż administracja skarbowa systematycznie modyfikuje i rozszerza zakres gromadzonych danych, co przekłada się na nowe możliwości analityczne i obszary potencjalnych kontroli.

Bibliografia:

• Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. 2021 poz. 685 z późn. zm.)
• Ustawa z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz.U. 2021 poz. 422 z późn. zm.)
• Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 15 października 2019 r. w sprawie szczegółowego zakresu danych zawartych w deklaracjach podatkowych i w ewidencji w zakresie podatku od towarów i usług (Dz.U. 2019 poz. 1988 z późn. zm.)
• Ministerstwo Finansów: „Metodyka w zakresie oceny dochowania należytej staranności przez nabywców towarów w transakcjach krajowych” (2021)
• Najwyższa Izba Kontroli: „Wykorzystanie jednolitego pliku kontrolnego w postępowaniach i kontrolach podatkowych” (Informacja o wynikach kontroli, 2019)