Rewizja i zabezpieczenia majątku przez KAS – kiedy jest możliwa i jak się przed nią bronić?

Rewizja i zabezpieczenie majątku przez Krajową Administrację Skarbową to jedne z najbardziej dotkliwych narzędzi, jakimi dysponuje aparat skarbowy w walce z nieprawidłowościami podatkowymi. Działania te mogą w znaczący sposób ograniczyć płynność finansową przedsiębiorstwa, a nawet doprowadzić do jego upadłości. Przedsiębiorcy często stają przed nimi bezradni, nie wiedząc, jakie prawa im przysługują i czy mogą skutecznie zakwestionować decyzje organów skarbowych.

W praktyce zawodowej wielokrotnie spotykam się z przypadkami, gdzie zabezpieczenie majątkowe następuje nagle i bez należytego uzasadnienia, powodując paraliż działalności gospodarczej. Wielu przedsiębiorców nie jest świadomych, że organy KAS muszą działać w ściśle określonych ramach prawnych, a każde przekroczenie tych ram może być podstawą do skutecznej obrony. W niniejszym artykule omówię najważniejsze aspekty prawne rewizji i zabezpieczenia majątku, wskażę na możliwe nadużycia ze strony organów oraz przedstawię skuteczne strategie obrony.

Czym jest rewizja celno-skarbowa i na jakiej podstawie prawnej jest przeprowadzana?

Rewizja celno-skarbowa to szczególny rodzaj czynności kontrolnych prowadzonych przez funkcjonariuszy KAS. Jest uregulowana w ustawie o Krajowej Administracji Skarbowej z dnia 16 listopada 2016 r. Rewizja obejmuje sprawdzenie towarów, dokumentów, pomieszczeń oraz środków transportu w celu ustalenia stanu faktycznego w zakresie przestrzegania przepisów prawa podatkowego i celnego.

Podstawą prawną przeprowadzenia rewizji jest art. 54 ustawy o KAS, który określa uprawnienia funkcjonariuszy podczas kontroli celno-skarbowej. Warto zauważyć, że rewizja może być przeprowadzona wyłącznie w toku kontroli celno-skarbowej, nie zaś zwykłej kontroli podatkowej, co stanowi istotne rozróżnienie proceduralne, często niedostrzegane przez podatników.

Należy podkreślić, że funkcjonariusze KAS muszą posiadać legitymację służbową oraz upoważnienie do przeprowadzenia kontroli, a w przypadku przeszukania – postanowienie sądu. Brak tych dokumentów może stanowić podstawę do zakwestionowania legalności przeprowadzonych czynności.

Kiedy Krajowa Administracja Skarbowa może dokonać zabezpieczenia majątku podatnika?

Zabezpieczenie majątku przez KAS może nastąpić w dwóch głównych przypadkach. Po pierwsze, gdy istnieje uzasadniona obawa, że zobowiązanie podatkowe nie zostanie wykonane. Po drugie, gdy zachodzi potrzeba zabezpieczenia dowodów przed ich zniszczeniem lub ukryciem. Podstawę prawną stanowi art. 33 Ordynacji podatkowej oraz art. 94 ustawy o KAS.

Kluczowe jest to, że organ musi wykazać istnienie „”uzasadnionej obawy”” niewykonania zobowiązania. Nie może to być jedynie przypuszczenie czy domniemanie. W praktyce organy często nadużywają tej instytucji, dokonując zabezpieczeń „”na wszelki wypadek””, co jest działaniem niezgodnym z zasadą proporcjonalności wyrażoną w art. 12 Ordynacji podatkowej.

Warto wiedzieć, że zabezpieczenie może być ustanowione jeszcze przed wydaniem decyzji określającej wysokość zobowiązania podatkowego, na podstawie protokołu z kontroli celno-skarbowej. Jest to mechanizm, który powinien być stosowany wyjątkowo, ale w praktyce staje się coraz częściej wykorzystywanym narzędziem.

Jakie formy może przyjąć zabezpieczenie majątkowe w trakcie kontroli celno-skarbowej?

Zabezpieczenie majątkowe podczas kontroli celno-skarbowej może przyjąć różnorodne formy. Najczęściej spotykane to:

• Hipoteka przymusowa na nieruchomościach
• Zastaw skarbowy na ruchomościach lub prawach majątkowych
• Zajęcie rachunków bankowych
• Zajęcie wierzytelności lub praw majątkowych
• Zajęcie ruchomości

Szczególnie dotkliwe dla przedsiębiorców jest zajęcie rachunków bankowych, które może natychmiast sparaliżować działalność firmy. Dlatego tak ważne jest podejmowanie szybkich działań prawnych zmierzających do ograniczenia lub uchylenia zabezpieczenia, zwłaszcza gdy jest ono nieproporcjonalne do potencjalnego zobowiązania podatkowego.

Jak przebiega procedura rewizji prowadzonej przez funkcjonariuszy KAS?

Procedura rewizji rozpoczyna się od okazania legitymacji służbowej oraz upoważnienia do przeprowadzenia kontroli. Funkcjonariusze KAS mają prawo wstępu do pomieszczeń, w których prowadzona jest działalność gospodarcza oraz do innych miejsc, gdzie mogą znajdować się dokumenty lub towary podlegające kontroli.

Podczas rewizji funkcjonariusze mogą przeprowadzać oględziny towarów, dokumentów i pomieszczeń, żądać wyjaśnień, przesłuchiwać świadków, a także zabezpieczać dokumenty i przedmioty mogące stanowić dowód w sprawie. Z czynności tych sporządzany jest protokół, który powinien dokładnie opisywać przebieg rewizji oraz wszystkie ujawnione fakty mające znaczenie dla sprawy.

Istotne jest, aby kontrolowany aktywnie uczestniczył w rewizji, zgłaszał uwagi do protokołu i pilnował, by wszystkie czynności były wykonywane zgodnie z przepisami. W razie wątpliwości co do legalności działań funkcjonariuszy, warto skonsultować się z prawnikiem specjalizującym się w prawie podatkowym. Kancelaria Kopeć Zaborowski Adwokaci i Radcowie Prawni oferuje kompleksowe wsparcie w takich sytuacjach, zapewniając ochronę praw podatnika podczas kontroli celno-skarbowej.

Jakie są najczęstsze nieprawidłowości w działaniach KAS podczas zabezpieczania majątku?

W praktyce zawodowej spotykam się z licznymi nieprawidłowościami ze strony organów KAS podczas dokonywania zabezpieczeń majątkowych. Do najczęstszych należą:

1. Brak wystarczającego uzasadnienia „”uzasadnionej obawy”” niewykonania zobowiązania
2. Nieproporcjonalność zabezpieczenia do wysokości potencjalnego zobowiązania
3. Zabezpieczanie majątku bez przeprowadzenia rzetelnej analizy sytuacji finansowej podatnika
4. Ignorowanie możliwości zastosowania mniej dotkliwych form zabezpieczenia
5. Przewlekłość postępowania po dokonaniu zabezpieczenia

Warto podkreślić, że sądy administracyjne coraz częściej stają po stronie podatników, uznając, że organy KAS muszą precyzyjnie wykazać przesłanki uzasadniające zabezpieczenie i nie mogą opierać się na domniemaniach czy ogólnikowych stwierdzeniach.

Czy można zaskarżyć decyzję o zabezpieczeniu majątku i na jakiej podstawie?

Decyzja o zabezpieczeniu majątku podlega zaskarżeniu. Podatnik może złożyć zażalenie do organu wyższego stopnia (Dyrektora Izby Administracji Skarbowej) w terminie 7 dni od dnia doręczenia decyzji. Podstawą zaskarżenia może być zarówno naruszenie przepisów proceduralnych, jak i materialnych.

Najczęściej podnoszonymi zarzutami są: brak wystarczającego uzasadnienia „”uzasadnionej obawy””, nieproporcjonalność zabezpieczenia, błędne ustalenie stanu faktycznego czy brak analizy sytuacji finansowej podatnika. W przypadku oddalenia zażalenia, podatnik ma prawo złożyć skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego.

Warto pamiętać, że samo wniesienie zażalenia nie wstrzymuje wykonania decyzji o zabezpieczeniu, dlatego w uzasadnionych przypadkach warto rozważyć złożenie wniosku o wstrzymanie jej wykonania.

Jakie strategie obrony są najskuteczniejsze wobec działań zabezpieczających KAS?

Na podstawie wieloletniego doświadczenia w reprezentowaniu klientów w sporach z organami skarbowymi, mogę wskazać kilka skutecznych strategii obrony:

Po pierwsze, należy natychmiast zakwestionować decyzję o zabezpieczeniu, wskazując na jej wady prawne oraz faktyczne. Po drugie, warto rozważyć złożenie wniosku o zamianę formy zabezpieczenia na mniej dotkliwą, np. zamiast blokady rachunków bankowych – ustanowienie hipoteki przymusowej. Po trzecie, należy gromadzić dowody potwierdzające dobrą kondycję finansową przedsiębiorstwa i brak zamiaru uchylania się od zobowiązań podatkowych.

Bardzo skutecznym narzędziem jest również złożenie wniosku o ograniczenie zabezpieczenia do kwoty adekwatnej do rzeczywistego ryzyka niewykonania zobowiązania. Wreszcie, w drastycznych przypadkach, można rozważyć złożenie skargi na przewlekłość postępowania oraz wniosku o odszkodowanie za szkody wyrządzone przez niezgodne z prawem działanie organu.

Jak przygotować się do kontroli celno-skarbowej, aby zminimalizować ryzyko zabezpieczenia majątku?

Właściwe przygotowanie do kontroli celno-skarbowej może znacząco zmniejszyć ryzyko zabezpieczenia majątku. Kluczowe działania prewencyjne obejmują:

Regularne przeglądy dokumentacji podatkowej i księgowej, aby wykryć ewentualne nieprawidłowości przed organami skarbowymi. Utrzymywanie uporządkowanej dokumentacji transakcji, zwłaszcza tych o wyższym ryzyku zakwestionowania (transakcje z podmiotami powiązanymi, transakcje międzynarodowe). Przygotowanie argumentacji prawnej i ekonomicznej uzasadniającej przyjęte rozwiązania podatkowe.

Warto również rozważyć przeprowadzenie audytu podatkowego przez niezależnych ekspertów, który pozwoli zidentyfikować potencjalne obszary ryzyka. Przydatne może być także opracowanie strategii komunikacji z organami kontroli oraz przeszkolenie pracowników w zakresie ich praw i obowiązków podczas kontroli.

Jakie zmiany w przepisach dotyczących zabezpieczeń majątkowych wprowadzono w ostatnich latach?

W ostatnich latach wprowadzono kilka istotnych zmian w przepisach dotyczących zabezpieczeń majątkowych. Nowelizacja Ordynacji podatkowej z 2019 roku doprecyzowała przesłanki uzasadniające dokonanie zabezpieczenia, wprowadzając wymóg wskazania przez organ konkretnych okoliczności świadczących o ryzyku niewykonania zobowiązania.

Istotne zmiany wprowadziła również ustawa z dnia 5 sierpnia 2022 r. o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw, która zmodyfikowała zasady stosowania zabezpieczeń w postępowaniach dotyczących należności celnych i podatkowych. Zmiany te generalnie zmierzają do wzmocnienia praw podatników i ograniczenia arbitralności działań organów skarbowych.

Warto też wspomnieć o kształtującej się linii orzeczniczej sądów administracyjnych, które coraz częściej wymagają od organów skarbowych szczegółowego uzasadnienia decyzji zabezpieczających oraz wykazania proporcjonalności zastosowanych środków.

W jakich sytuacjach KAS może dokonać przeszukania pomieszczeń i jak się do tego przygotować?

Przeszukanie pomieszczeń przez funkcjonariuszy KAS jest możliwe wyłącznie na podstawie postanowienia prokuratora lub sądu. Sytuacje uzasadniające przeszukanie to przede wszystkim podejrzenie popełnienia przestępstwa lub wykroczenia skarbowego oraz potrzeba znalezienia dowodów lub przedmiotów mogących stanowić dowód w sprawie.

Przygotowanie się do potencjalnego przeszukania obejmuje kilka kluczowych elementów. Najważniejsze jest dokładne zapoznanie się z treścią postanowienia o przeszukaniu, sprawdzenie jego zakresu przedmiotowego i czasowego. Podatnik ma prawo żądać obecności osoby zaufanej (np. adwokata lub radcy prawnego) podczas przeszukania.

Warto również dokumentować przebieg przeszukania (np. za pomocą notatek), zgłaszać uwagi do protokołu oraz pilnować, by funkcjonariusze nie wykraczali poza zakres postanowienia. Po zakończeniu przeszukania należy dokładnie sprawdzić spis zajętych przedmiotów i dokumentów oraz zachować kopię protokołu.

Podsumowanie: jak skutecznie chronić swoje interesy podczas kontroli celno-skarbowej?

Kontrola celno-skarbowa, rewizja i zabezpieczenie majątku to narzędzia, które mogą poważnie wpłynąć na funkcjonowanie przedsiębiorstwa. Skuteczna ochrona interesów podatnika wymaga zarówno działań prewencyjnych, jak i odpowiedniej reakcji na czynności organów skarbowych.

Kluczowe jest przestrzeganie przepisów podatkowych, rzetelne prowadzenie dokumentacji oraz regularne audyty podatkowe. W przypadku wszczęcia kontroli niezbędna jest znajomość swoich praw i obowiązków oraz aktywna postawa podczas wszystkich czynności kontrolnych. Przy zabezpieczeniu majątku należy natychmiast podjąć kroki prawne zmierzające do jego ograniczenia lub uchylenia.

Biorąc pod uwagę złożoność przepisów podatkowych oraz konsekwencje kontroli celno-skarbowej, warto rozważyć skorzystanie z profesjonalnej pomocy prawnej. Kancelaria Kopeć Zaborowski Adwokaci i Radcowie Prawni specjalizuje się w reprezentowaniu klientów w sporach z organami skarbowymi, oferując kompleksowe wsparcie na każdym etapie postępowania – od prewencji, przez kontrolę, aż po sądową weryfikację decyzji organów skarbowych.