Postępowanie celne

Postępowanie celne to formalny proces realizowany przez organy celne, który ma na celu kontrolę i prawidłowe rozliczenie towarów przekraczających granice kraju lub Unii Europejskiej. Jego główne cele obejmują:

• Zapewnienie zgodności z przepisami prawa celnego i podatkowego dotyczącego importu, eksportu oraz tranzytu towarów,
• Potwierdzenie legalności pochodzenia towarów i ich jakości,
• Ustanowienie i ściągnięcie stosownych należności celnych, podatków (np. VAT, akcyza) oraz innych opłat związanych z opóźnionym lub niezgodnym z prawem obrotem towarowym,
• Przeciwdziałanie przemytowi, fałszerstwom i naruszaniu przepisów dotyczących ochrony zdrowia, środowiska czy bezpieczeństwa,
• Umożliwienie prawidłowego obrotu gospodarczego poprzez nadzór nad obrotem i przemieszczaniem towarów.

Postępowanie celne odgrywa kluczową rolę w zabezpieczeniu interesów publicznych i fiskalnych państwa oraz w utrzymaniu porządku w międzynarodowym handlu.

Postępowanie to składa się z kilku kolejnych etapów, które muszą być przeprowadzone ściśle według obowiązujących przepisów:

• Pierwszym krokiem jest złożenie zgłoszenia celnego, które zawiera szczegółowe dane o towarach, ich wartości, pochodzeniu i przeznaczeniu. Zgłoszenie to może być składane elektronicznie lub w formie pisemnej,
• Kolejno organy celne sprawdzają poprawność formalną zgłoszenia oraz mogą przeprowadzać szczegółową kontrolę dokumentów i towarów,
• W trakcie kontroli może dojść do fizycznego sprawdzenia towarów, w tym ich ilości, jakości i zgodności z deklaracją,
• Po pozytywnej weryfikacji następuje naliczenie i pobranie należności celnych, podatków oraz innych opłat związanych z odprawą,
• Na koniec organ celny wydaje decyzję o dopuszczeniu towarów do obrotu lub o ich dalszych losach,
• Towary zostają formalnie zwolnione z procedury celnej i mogą być przekazane do dalszej dystrybucji lub transportu.

Czas trwania poszczególnych etapów zależy od rodzaju procedury, złożoności przesyłki oraz ewentualnych kontroli.

Postępowanie celne obejmuje osiem podstawowych procedur, które odpowiadają różnym potrzebom transakcji i rodzajom towarów:

• Procedura dopuszczenia do obrotu umożliwia wprowadzenie towarów spoza UE na rynek unijny po zapłacie należności celnych i podatków oraz spełnieniu wymogów formalnych,
• Procedura wywozu dotyczy eksportu towarów poza obszar celny UE i wymaga zgłoszenia odpowiednich dokumentów,
• Procedura tranzytu pozwala na przewóz towarów przez teren celny UE bez konieczności płacenia ceł na granicy wewnętrznej, przy zabezpieczonym transporcie,
• Skład celny to czasowe miejsce przechowywania towarów, zwalniające z obowiązku natychmiastowego opłacenia ceł i podatków,
• Uszlachetnianie czynne i bierne dotyczą procesów produkcyjnych związanych z importem i eksportem towarów pod nadzorem celnym,
• Przetwarzanie pod kontrolą celną umożliwia wprowadzenie towarów do produkcji albo handlu bez uiszczenia należności celnych pod warunkiem ponownego wywozu,
• Odprawa czasowa pozwala na czasowe użytkowanie towarów niewspólnotowych na obszarze UE.

Wybór procedury zależy od charakteru i celów obrotu towarowego oraz wymagań formalnych, które muszą być spełnione w każdym przypadku.

Aby postępowanie celne przebiegło sprawnie, konieczne jest przygotowanie odpowiednich dokumentów, które dokumentują cechy towarów i okoliczności ich przewozu:

• Zgłoszenie celne, które szczegółowo opisuje towary, ich ilość, wartość, pochodzenie oraz dane podmiotów biorących udział w transakcji,
• Faktura handlowa potwierdzająca wartość towarów i warunki transakcji,
• Dokumenty przewozowe takie jak list przewozowy (np. CMR, konosament) potwierdzające trasę i sposób transportu,
• Certyfikaty pochodzenia i inne pozwolenia wymagane w przypadku towarów specjalnych (np. produkty spożywcze, chemiczne),
• Ewentualne upoważnienia do działania w imieniu przedsiębiorcy, jeśli formalności przeprowadza przedstawiciel celny lub agencja.

Posiadanie kompletnej i prawidłowo przygotowanej dokumentacji znacząco usprawnia proces kontroli i odprawy towarów.

Kontrola celna jest etapem mającym na celu potwierdzenie zgodności zgłoszenia celnego oraz stanu faktycznego towarów z obowiązującymi przepisami. Może mieć charakter:

• Rutynowy, przeprowadzany losowo lub w celu potwierdzenia prawidłowości postępowania,
• Szczegółowy, gdy istnieją podejrzenia naruszeń prawa celnego, np. nieprawidłowości w deklaracji towarów, przemyt.

Podczas kontroli kontrolerzy celni mogą:

• Sprawdzać dokumenty zgłoszeniowe i księgi związane z przewożonymi towarami,
• Dokonywać fizycznych oględzin i pomiarów, a także pobierać próbki do analiz,
• Weryfikować oznaczenia, cechy jakościowe oraz spełnienie norm sanitarnych lub środowiskowych,
• Konfiskować towary w przypadku wykrycia naruszeń.

Kontrola jest zasadniczym narzędziem zapewniającym bezpieczeństwo i integralność procedury celnej.

Za zapłatę wszystkich należności wynikających z procedur celnych odpowiedzialny jest zazwyczaj importer, który wprowadza towary na terytorium UE. W skład należności wchodzą:

• Cło obliczane na podstawie taryfy celnej i wartości towarów,
• Podatek VAT od towarów importowanych,
• Akcyza, jeśli dotyczy określonych produktów (np. wyroby alkoholowe, tytoniowe),
• Inne możliwe opłaty specyficzne dla danego rodzaju towaru lub procedury.

Odpowiedzialność może też ponosić przedstawiciel celny lub inny podmiot działający w imieniu importera. Termin i sposób płatności regulowany jest przepisami prawa celnego i obowiązującymi procedurami.

Skład celny to dedykowana lokalizacja (magazyn) umożliwiająca czasowe składowanie towarów niewspólnotowych bez konieczności natychmiastowego uiszczania należności celnych i podatkowych. Korzyści ze stosowania składu to:

• Odroczenie obowiązku opłacenia ceł i podatków do momentu faktycznego wprowadzenia towarów do obrotu lub ich wywozu,
• Umożliwienie magazynowania sezonalnego lub logistycznego, co jest istotne dla firm działających na rynku międzynarodowym,
• Zabezpieczenie towarów pod nadzorem organów celnych,
• Minimalizacja obciążeń finansowych poprzez zaplanowanie płatności zgodnie z potrzebami przedsiębiorstwa.

Przebywanie towarów w składzie może być czasowe, a odpowiednie działania muszą zostać podjęte przed upływem terminu określonego przez prawo.

Zgłoszenie celne jest podstawowym dokumentem otwierającym postępowanie celne i może mieć formę:

• Uproszczoną, stosowaną dla towarów o mniejszej wartości lub tam, gdzie przepisy to przewidują, co pozwala na szybsze i łatwiejsze odprawy,
• Pełną, wymagającą szczegółowej dokumentacji, stosowaną do większości importów i eksportów,
• Elektroniczną – zgłoszenia składane przez systemy informatyczne (np. AIS/IMPORT, e-Customs) są standardem, ułatwiającym kontrolę i przyspieszającym procedury,
• Formularzową (np. formularz SAD) – w szczególnych przypadkach dopuszcza się zgłoszenie w formie papierowej.

Poprawne złożenie zgłoszenia jest kluczowe dla rozpoczęcia i prawidłowego przebiegu postępowania celnego.

Procedura tranzytu umożliwia przemieszczanie towarów przez terytorium unijne lub krajowe bez konieczności natychmiastowego płacenia ceł i podatków. Charakteryzuje się tym, że:

• Towary przewożone są pod kontrolą celną, często z zastosowaniem plomb i specjalnych zabezpieczeń,
• Przewóz kończy się w miejscu przeznaczenia, gdzie towar jest wyprowadzany z procedury i odbywa się finalna odprawa celna,
• Procedura ta ułatwia handel międzynarodowy i transport towarów przez kraje trzecie,
• W Polsce stosuje się system NCTS2, umożliwiający elektroniczne zgłaszanie i monitorowanie tranzytu.

Procedura tranzytu umożliwia obniżenie kosztów i usprawnienie logistyczne.

Aby zminimalizować ryzyko opóźnień i problemów podczas postępowania celnego, warto podjąć następujące działania:

• Skrupulatne przygotowanie kompletnej i zgodnej dokumentacji – faktur, zgłoszeń, certyfikatów,
• Zapewnienie, by dane w zgłoszeniu celnym odpowiadały rzeczywistości co do ilości, wartości, rodzaju towarów i ich pochodzenia,
• W przypadku regularnego importu korzystanie z usług doświadczonych agentów celnych lub przedstawicieli celnych, którzy znają przepisy i procedury,
• Przeprowadzenie szkoleń dla pracowników zajmujących się importem i eksportem w firmie,
• Przygotowanie towarów do ewentualnej kontroli fizycznej przez służby celne, np. odpowiednie oznaczenia i dostępność,
• Bieżące śledzenie zmian w przepisach celnych oraz konsultacje z ekspertami, gdy wymagana jest specyficzna interpretacja.